Deepfake là thuật ngữ kết hợp giữa “Deep Learning” (học sâu) và “Fake” (giả mạo). Công nghệ Deepfake là một công nghệ sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để tạo ra nội dung giả mạo nhưng có độ chân thực cao, bao gồm hình ảnh, video và âm thanh. Công nghệ này dựa trên các mô hình học sâu, đặc biệt là mạng đối nghịch tạo sinh (GANs-Generative Adversarial Networks).
Deepfake âm thanh tạo ra giọng nói giả giống như người thật. Ảnh: vnptai.io
Nguyên lý hoạt động của công nghệ Deepfake
Công nghệ Deepfake hoạt động dựa trên trí tuệ nhân tạo (AI), đặc biệt là học sâu (Deep Learning) và mạng đối nghịch tạo sinh (Generative Adversarial Networks - GANs). Dưới đây là các bước chính trong quá trình tạo Deepfake:
Thu thập dữ liệu: Hệ thống cần một lượng lớn hình ảnh, video hoặc âm thanh của đối tượng cần giả mạo, dữ liệu này được thu thập từ các nguồn như ảnh trên mạng xã hội, video công khai hoặc dữ liệu huấn luyện sẵn.
Huấn luyện mô hình AI: Deepfake sử dụng GANs, gồm 2 thành phần chính là Bộ tạo sinh (Generator) để tạo ra hình ảnh, video giả dựa trên dữ liệu đầu vào và Bộ phân biệt (Discriminator) để so sánh hình ảnh, video giả với dữ liệu thật và xác định xem nó có giống thật không. Hai bộ này liên tục cải thiện nhau, bộ tạo sinh cố gắng tạo ra nội dung ngày càng chân thực hơn, trong khi bộ phân biệt học cách nhận ra những điểm khác biệt.
Tạo nội dung Deepfake: Khi mô hình đã được huấn luyện đủ, nó tạo ra video hoặc âm thanh giả mạo với độ chân thực cao. Trong hoán đổi khuôn mặt (Face Swap), thuật toán sẽ điều chỉnh các đặc điểm khuôn mặt như biểu cảm, ánh sáng, góc nhìn để tạo sự tự nhiên. Trong giả mạo giọng nói (Voice Deepfake), AI phân tích và tổng hợp giọng nói của đối tượng bằng cách sử dụng mô hình tổng hợp giọng nói tiên tiến.
Hậu kỳ và tối ưu hóa: Sau khi tạo nội dung, hệ thống sử dụng thêm các kỹ thuật xử lý hình ảnh để làm mượt cử động khuôn mặt, điều chỉnh ánh sáng và khớp âm thanh. Các công cụ AI hiện đại có thể thêm chi tiết như nháy mắt, cử động môi để tăng mức độ chân thực.
Tóm lại, Deepfake hoạt động bằng cách học hỏi từ dữ liệu thật, sau đó sử dụng AI để tạo ra nội dung giả mạo cực kỳ chân thực, gây thách thức lớn trong việc phân biệt thật - giả.
Ứng dụng và thách thức của Deepfake
Deepfake được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau, bao gồm: Giải trí và điện ảnh: giúp tái hiện diễn viên đã qua đời hoặc tạo hiệu ứng đặc biệt mà không cần sử dụng kỹ xảo truyền thống. Giáo dục và đào tạo: giúp tái hiện các nhân vật lịch sử hoặc hỗ trợ giảng dạy bằng công nghệ mô phỏng. Truyền thông và tiếp thị: Deepfake tạo ra nội dung quảng cáo tùy chỉnh dựa trên sở thích và hành vi của từng khách hàng. Chính trị và truyền thông xã hội: một số tổ chức và cá nhân sử dụng Deepfake để tạo nội dung giả nhằm tuyên truyền hoặc lan truyền thông tin sai lệch. An ninh và điều tra: một số cơ quan thực thi pháp luật thử nghiệm Deepfake để tái tạo hình ảnh nghi phạm hoặc nhân chứng trong các vụ án...
Mặc dù Deepfake có nhiều ứng dụng hữu ích nhưng công nghệ này cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro và thách thức đáng lo ngại:
Gian lận và lừa đảo: Deepfake có thể bị lợi dụng để tạo video hoặc âm thanh giả mạo người nổi tiếng, lãnh đạo doanh nghiệp hoặc cá nhân nhằm đánh lừa người khác. Các tội phạm có thể sử dụng Deepfake để giả giọng nói hoặc khuôn mặt của lãnh đạo công ty, từ đó thực hiện các giao dịch bất hợp pháp.
Thông tin sai lệch và thao túng dư luận: Deepfake được sử dụng để tạo ra nội dung giả nhằm bôi nhọ, thao túng chính trị hoặc gây hoang mang trong xã hội. Video Deepfake bị lợi dụng để tạo ra những phát biểu hoặc hành động giả của các chính trị gia, làm ảnh hưởng đến nhận thức công chúng.
Xâm phạm quyền riêng tư và đạo đức: Những ứng dụng tiêu cực phổ biến của Deepfake là tạo ra video giả mạo người nổi tiếng hoặc cá nhân trong các tình huống nhạy cảm mà họ không tham gia. Công nghệ này bị sử dụng để bôi nhọ danh tiếng của cá nhân hoặc tổ chức bằng cách tạo ra nội dung sai sự thật.
Ảnh hưởng đến nền kinh tế và thị trường lao động: Khi Deepfake ngày càng phổ biến, mọi người có thể hoài nghi ngay cả những video và nội dung chính thống, ảnh hưởng đến uy tín của báo chí và truyền thông. Các nghệ sĩ, diễn viên và người sáng tạo nội dung có thể bị thay thế hoặc bị xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ do Deepfake.
Deepfake là một công nghệ có tiềm năng lớn nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức đối với xã hội. Việc nghiên cứu và phát triển các công cụ phát hiện Deepfake, cùng với các quy định pháp lý phù hợp, sẽ giúp kiểm soát và tận dụng công nghệ này một cách hiệu quả.