Quy định số 294-QĐ/TW ngày 26-5-2025 về thi hành Điều lệ Đảng ( từ đây gọi là Quy định số 294) thay thế Quy định 232-QĐ/TW ngày 20-1-2025 (từ đây gọi là Quy định số 232) và có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1-7-2025.
Những nội dung về tuổi đời, trình độ học vấn của người vào Đảng; quyền của đảng viên; giới thiệu và kết nạp người vào Đảng; thời hạn tổ chức lễ kết nạp đảng viên, xét công nhận đảng viên chính thức, tính tuổi đảng của đảng viên; đảng tịch của đảng viên v.v…về cơ bản vẫn cơ bản được giữ nguyên như Quy định số 232.
Quy định số 294 ghi rõ: “Hệ thống tổ chức của Đảng được lập tương ứng với hệ thống tổ chức hành chính của Nhà nước”. Trong định hướng sắp xếp bộ máy của HTCT, tới đây cấp huyện sẽ không còn. Như vậy, về tổ chức Đảng sẽ có cấp trung ương, cấp tỉnh và cấp xã. Mặc dù không còn đơn vị hành chính cấp huyện, song tổ chức Đảng tương đương cấp huyện vẫn còn, đó là các đảng bộ trực thuộc tỉnh, thành uỷ như: Đảng bộ Công an, Đảng bộ quân sự, Đảng bộ khối Đảng và Đoàn thể cấp tỉnh, Đảng bộ UBND tỉnh. Đây là các đảng bộ trên cơ sở, trực thuộc tỉnh, thành uỷ. Theo định hướng sắp xếp tới đây, đơn vị hành chính cấp xã chỉ còn 3 loại hình là xã, phường và đặc khu.
Quy định số 294 cũng quy định: “Thí điểm tổ chức các đảng bộ xã, phường trực thuộc tỉnh ủy, thành ủy là đảng bộ cấp trên trực tiếp của tổ chức cơ sở Đảng. Cấp uỷ tỉnh, thành phố quyết định tổ chức Đảng ở đặc khu là cấp trên trực tiếp của tổ chức cơ sở Đảng hoặc là tổ chức cơ sở Đảng sau khi có ý kiến thống nhất bằng văn bản của Ban Tổ chức trung ương”.
Như vậy, theo quy định thì tổ chức Đảng cấp xã hiện nay là tổ chức cơ sở Đảng, nhưng có thể thí điểm là đảng bộ cấp trên trực tiếp của “tổ chức cơ sở Đảng”. Nếu thực hiện mô hình thí điểm này thì đảng bộ cấp xã đó sẽ là cấp trên cơ sở, tương đương với cấp huyện trước đây và tương đương với các đảng bộ trực thuộc tỉnh, thành uỷ hiện nay (Đảng bộ Công an, Đảng bộ quân sự, Đảng bộ khối Đảng và Đoàn thể cấp tỉnh, Đảng bộ UBND tỉnh. Đối với các tỉnh, thành phố có bộ đội biên phòng còn có thêm Đảng bộ bộ đội biên phòng). Cũng vậy, tổ chức mô hình thí điểm này, tổ chức Đảng trực thuộc đảng bộ cấp xã này sẽ là tổ chức cơ sở đảng, đó là các tổ chức ở ấp, khu phố, trường học v.v…thuộc đơn vị hành chính cấp xã. Nếu là tổ chức cơ sở đảng thì về mặt hình thức, các tổ chức đảng này sẽ có con dấu. Đây là một vấn đề đặt ra đối với các cơ quan tham mưu trong việc hướng dẫn thực hiện Quy định số 294 để đảm bảo sự thống nhất và hiệu quả trong quá trình tổ chức và thực hiện.
Riêng tổ chức Đảng ở đặc khu, thực hiện loại hình là tổ chức cơ sở đảng hay tổ chức đảng cấp trên trực tiếp của tổ chức cơ sở đảng sẽ do tỉnh, thành uỷ quyết định sau khi có ý kiến thống nhất bằng văn bản của Ban Tổ chức trung ương.
Quy định số 294 không quy định về việc lập đảng bộ khối cấp cơ sở nhưng quy định về thí điểm đại hội chi bộ 5 năm một lần. Trong tổ chức của Đảng hiện nay, có 2 loại hình chi bộ là chi bộ cơ sở (có con dấu) và chi bộ trực thuộc (không có con dấu). Theo quy định, chi bộ cơ sở 5 năm tổ chức đại hội 1 lần, chi bộ trực thuộc 5 năm tổ chức đại hội 2 lần. Với quy định này, tới đây sẽ có các chi bộ trực thuộc tổ chức đại hội 5 năm 1 lần.
Quy định số 294 quy định các tỉnh uỷ, thành uỷ có các quan chuyên trách tham mưu, giúp việc, đơn vị sự nghiệp của cấp ủy gồm: Văn phòng, Ban Tổ chức, cơ quan Ủy ban Kiểm tra, Ban Tuyên giáo và Dân vận, Ban Nội chính; trường chính trị và cơ quan báo và phát thanh, truyền hình của đảng bộ tỉnh, thành phố. Đảng uỷ xã, phường được thành lập các cơ quan chuyên trách tham mưu, giúp việc gồm: văn phòng, ban xây dựng đảng, cơ quan uỷ ban kiểm tra. Ở những xã, phường có trụ sở cơ quan chính trị cấp huyện hiện nay trên địa bàn, đảng uỷ được thành lập các cơ quan chuyên trách tham mưu, giúp việc, gồm: Văn phòng, ban xây dựng đảng, cơ quan ủy ban kiểm tra và 1 đơn vị sự nghiệp (trung tâm chính trị). Đối với đảng ủy đặc khu là đảng ủy cấp trên trực tiếp của tổ chức cơ sở đảng: Giao ban thường vụ cấp ủy cấp tỉnh lãnh đạo, chỉ đạo đảng ủy đặc khu quyết định lập tối đa 4 cơ quan tham mưu, giúp việc (gồm: Văn phòng, ban tổ chức, ban tuyên giáo và dân vận, cơ quan ủy ban kiểm tra) và 1 đơn vị sự nghiệp (trung tâm chính trị). Đảng ủy cấp trên trực tiếp của tổ chức cơ sở đảng khác trực thuộc tỉnh ủy, thành ủy có các cơ quan chuyên trách tham mưu, giúp việc: Văn phòng, ban tổ chức, cơ quan ủy ban kiểm tra, ban tuyên giáo và dân vận.
Về số lượng ủy viên ban thường vụ, Quy định số 294 ghi rõ việc quy định số lượng cấp ủy viên, ủy viên ban thường vụ, ủy viên ủy ban kiểm tra của cấp ủy mỗi cấp được căn cứ vào nhiệm vụ chính trị, vị trí, đặc điểm của mỗi cấp và số lượng đơn vị trực thuộc, số lượng đảng viên của mỗi đảng bộ. Số lượng ủy viên ban thường vụ cấp ủy mỗi cấp không quá 1/3 tổng số cấp ủy viên.
Đối với các tỉnh ủy, thành ủy, đảng ủy trực thuộc Trung ương mới thành lập (không bao gồm Quân ủy Trung ương, Đảng ủy Công an Trung ương) trong nhiệm kỳ 2020-2025, nhiệm kỳ 2025-2030 thì số lượng ủy viên ban thường vụ có thể nhiều hơn 1/3 nhưng dưới 1/2 tổng số cấp ủy viên và do Bộ Chính trị quyết định.
Đối với các đảng ủy xã, phường, đặc khu thì số lượng ủy viên ban thường vụ thực hiện theo quy định của Bộ Chính trị.
Quy định số 294 cũng quy định về phân cấp việc giới thiệu cán bộ để bầu hoặc bổ nhiệm vào cơ quan nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và đoàn thể chính trị - xã hội. Theo đó, ở Trung ương: Ban Chấp hành Trung ương Đảng giới thiệu 3 chức danh: Chủ tịch nước, Chủ tịch Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ để Quốc hội bầu; tham gia ý kiến về nhân sự Phó Chủ tịch nước, Phó Chủ tịch Quốc hội, Phó Thủ tướng Chính phủ, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc, Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm các Ủy ban của Quốc hội, Tổng Kiểm toán Nhà nước và các thành viên Chính phủ. Bộ Chính trị giới thiệu các chức danh thuộc diện Bộ Chính trị quản lý để Chính phủ trình Quốc hội bầu hoặc phê chuẩn, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội bầu. Ban Bí thư giới thiệu các chức danh thuộc diện Ban Bí thư quản lý để Chủ tịch nước, Thủ tướng Chính phủ bổ nhiệm; Ủy ban Thường vụ Quốc hội phê chuẩn, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội bầu.
Ở địa phương: Ban chấp hành đảng bộ các cấp giới thiệu chức danh chủ tịch hội đồng nhân dân, chủ tịch ủy ban nhân dân để hội đồng nhân dân bầu (hoặc cấp có thẩm quyền quyết định); tham gia ý kiến về nhân sự phó chủ tịch hội đồng nhân dân, phó chủ tịch ủy ban nhân dân trước khi ban thường vụ cấp ủy quyết định giới thiệu để hội đồng nhân dân bầu (hoặc cấp có thẩm quyền quyết định). Ban thường vụ cấp ủy các cấp giới thiệu các chức danh thuộc diện ban thường vụ quản lý để ủy ban nhân dân các cấp xem xét, bổ nhiệm; hội đồng nhân dân, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội bầu.
Theo Quy định số 294, Bộ Chính trị quyết định thành lập và quyết định chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy của các đảng bộ: các cơ quan Đảng Trung ương; Quốc hội; Chính phủ; Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể Trung ương trực thuộc Trung ương. Ban Tổ chức Trung ương giúp Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý về hoạt động, hướng dẫn về tổ chức và biên chế cơ quan chuyên trách tham mưu, giúp việc của các đảng ủy trực thuộc Trung ương.
Các đảng bộ trực thuộc Trung ương bao gồm các tổ chức Đảng ở các cơ quan, tổ chức, bộ, ngành, đơn vị, doanh nghiệp tương ứng về các lĩnh vực công tác và nhiệm vụ chính trị, theo quyết định của Bộ Chính trị.
Đảng ủy trực thuộc Trung ương sẽ quyết định thành lập các tổ chức Đảng trực thuộc.
Ban Thường vụ Đảng ủy Quốc hội quyết định thành lập, quyết định chức năng, nhiệm vụ và trực tiếp lãnh đạo, chỉ đạo hoạt động của tổ Đảng ở đoàn đại biểu Quốc hội (hoạt động tại các kỳ họp của Quốc hội).
Việc ban hành quy định này với những điểm mới để đáp ứng yêu cầu của thực tiễn trong việc sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị hiện nay.